Wat is de overgang precies? Wat gebeurt er in je lichaam, met je hormonen en waarom wordt afvallen ineens een stuk lastiger? Ik leg het je uit en geef je tips.
De overgang, voor mij gelukkig nog heel ver weg. Maar helaas moeten wij vrouwen daar allemaal aan geloven. Zo rond het 50ste levensjaar veranderen de maandelijkse perikelen in dagelijkse toestanden. De meest bekende en misschien ook wel meest vervelende klacht is de opvlieger. Een enorm rood gezicht, zweet onder de oksels en tintelingen door je hele lijf. Helaas is dat zelfs maar één van al die vervelende klachten die om de hoek komen kijken. Want wat dacht je van nachtelijk transpireren, moeilijker afvallen of zelfs aankomen…
De overgang vs. de menopauze
Wat is de overgang precies? Zo’n vijf tot tien jaar voordat de menopauze echt intreedt, ontstaan er vaak al veranderingen in de menstruatie. Hierbij kan je denken aan het overslaan van de maandelijkse periode of zelfs een keer extra menstrueren. De reden dat de overgang in werking wordt gesteld, is dat het vrouwelijk lichaam geen leven meer hoeft te geven. De functie hiervoor komt daarom te vervallen. In tegenstelling tot mannen blijven vrouwen daarom niet vruchtbaar tot op hoge leeftijd.
Misschien heb ik wat verwarring geschept, overgang, menopauze? Dat is toch hetzelfde? Het antwoord hierop is nee. De overgang is het voorafgaande stadium aan de menopauze. De menopauze treedt pas op als je helemaal niet meer menstrueert, maar nog wel last kan hebben van stemmingswisselingen, slapeloosheid en een laag libido. Het woord menopauze is dan ook afgeleid van de Griekse woorden ‘maand’ en ‘ophouden’. De menopauze is de tijd vanaf je laatste menstruatie. Je weet pas wanneer je menopauze is opgetreden als je een jaar niet meer gemenstrueerd hebt.
Hormonen en de overgang
Terug naar de overgang. De grootste verandering vindt plaats in onze hormonen. Hormonen kan je eigenlijk zien als verkeersregelaars van ons lichaam. Ze zijn verantwoordelijk voor ons immuunsysteem, onze eetlust, ons seksleven, ons metabolisme en ga zo maar door. De hormonen die bij de overgang de grootste rol spelen zijn: oestrogeen en progesteron. Deze hormonen staan ook wel bekend als de vrouwelijke geslachtshormonen en worden aangemaakt in de eierstokken. Tijdens de overgang wordt de aanmaak langzamerhand overgenomen door ons vetweefsel en de bijnieren.
Ik hoor de frustratie…die overname duurt wel erg lang en dat klopt. De overgangsperiode duurt zo’n 6 tot 7 jaar. In deze jaren vinden er hormonale schommelingen plaats. Dit zorgt er niet alleen voor dat er lichamelijk veel verandert, maar ook geestelijk. Eén van de meest voorkomende lichamelijke veranderingen is bijvoorbeeld moeilijk gewicht verliezen of zelfs aankomen.
De reden dat afvallen tijdens de overgang wordt bemoeilijkt heeft dan ook alles te maken met bovenstaande hormoonschommelingen. Hormonen zijn namelijk betrokken bij de manier waarop energie wordt opgeslagen in ons lichaam. Ook beïnvloeden ze ons honger- en verzadigingsgevoel. Je kan je voorstellen dat wanneer hier een onbalans in is, onze volledige huishouding overhoopligt.
Metabolisme
Maar niet alleen de hormoonschommelingen zijn van invloed op het afslankproces. Met het ouder worden vinden er ook veranderingen plaats in het metabolisme. Een ander woord voor metabolisme is stofwisseling.
Vaak wordt er gedacht dat ons lichaam in rust of tijdens het slapen geen energie verbruikt. Dit is gelukkig niet waar. Zelfs 60-70% van onze totale stofwisseling vindt plaats in rust. Namelijk om je hart te laten kloppen, je ogen te laten knipperen, adem te halen, cellen te vernieuwen en zo kan ik nog wel even doorgaan. Toch is de snelheid van de stofwisseling erg verschillend per persoon. Het is namelijk afhankelijk van het geslacht, de leeftijd, lengte, gewicht en lichaamssamenstelling. Met de lichaamssamenstelling bedoel ik de verhouding van vet- en spierweefsel. Spieren verbranden namelijk 6x meer calorieën dan vetmassa! En dat geldt ook in rust.
Spieren zorgen ongeveer voor 10-30% van het energieverbruik. Vrouwen hebben gemiddeld 10% meer vetweefsel dan een man en dus ook minder spieren. Dat verklaart ook meteen waarom vrouwen een lagere energiebehoefte hebben dan het mannelijke geslacht. Maar ik noemde net ook al even de leeftijd. Hoe ouder we worden, hoe meer ons lichaam verandert. Spierweefsel neemt af en vetmassa neemt toe.
Met deze kennis is het dus makkelijk te verklaren waarom afvallen tijdens de overgang en gedurende de menopauze moeilijker is.
Extra vitamines en mineralen
En alsof al bovenstaande punten nog niet genoeg waren, zijn er nog meer nadelen aan de overgang. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de afname van de vrouwelijke hormonen de kans op osteoporose en hart- en vaatziekten vergroot.
Osteoporose is een ander woord voor botontkalking. Natuurlijk wil je dit voorkomen en hierbij speelt calcium een essentiële rol. Calcium is een mineraal dat nodig is voor de opbouw en het onderhoud van de botten en het gebit. Verder is calcium nodig voor een goede werking van de zenuwen en spieren, de bloedstolling en het transport van andere mineralen in het lichaam. De behoefte aan calcium wordt groter naarmate we verouderen. Het is dan ook aan te bevelen om extra calcium binnen te krijgen. Calcium vind je voornamelijk in zuivelproducten zoals bijvoorbeeld melk en kaas, maar in mindere mate ook in brood, groenten en aardappelen.
Belangrijk om te weten is dat vitamine D de opname van calcium uit de darmen en het vastleggen ervan in het botweefsel stimuleert. De belangrijkste bron van vitamine D is zonlicht. Ons lichaam kan onder invloed van zonlicht vitamine D zelf aanmaken. Daarnaast vind je kleine hoeveelheden vitamine D in voeding. En dan vooral in vette vis, vlees en eieren. De behoefte van vitamine D wordt net als calcium naarmate we ouder worden hoger. Het is daarom aan te bevelen om naast de voeding een vitamine D supplement te nemen.
Naast osteoporose neemt het risico op hart- en vaatziekten ook toe. Dit wordt mede veroorzaakt door de tragere stofwisseling. Je lichaam heeft meer tijd nodig om voedingsstoffen te verbruiken en over de dag verbrand je dus minder. Wanneer je hetzelfde blijft eten, zullen de niet-verbruikte voedingsstoffen als vetreserve worden opgeslagen in ons lichaam. Deze overtollige vetreserve zorgt voor de vergrote kans op hart- en vaatziekten.
Tips bij afvallen tijdens de overgang
Tip 1. Bewegen
Beweeg voldoende, elke dag 30-60 minuten. Met beweging en sporten verbrand je meer energie en dit draagt bij aan het afslankproces. Bijkomend voordeel is dat wanneer vrouwen in de overgang regelmatig bewegen, ze minder snel opvliegers krijgen. Wanneer de opvliegers toch optreden, zijn ze van kortere duur.
Tip 2. Koolhydraatarm en eiwitrijk eten
Afslanken tijdens de overgang kan heel goed met een koolhydraatarm dieet, bijvoorbeeld het PS. food & lifestyle programma of GOK (Grip op Koolhydraten). Door de ideale samenstelling van koolhydraten en eiwitten kom je makkelijker tot het gewenste resultaat. Doordat de bloedsuikerspiegel stabiel wordt gehouden, wordt de invloed van de hormonen op het honger- en verzadigingsgevoel beperkt.
Tip 3. Opvliegers dempen
Een tip bij een opvlieger is om een natte koude doek tegen de binnenkant van de polsen, ellebogen of achterzijde van de nek te drukken om de opvlieger te stoppen. Vermijd ook sterk gekruid voedsel, cafeïne en alcohol. Deze voedingsmiddelen kunnen opvliegers namelijk uitlokken.
Tip 4. Hydrateren
Drink voldoende water. Water drinken zorgt ervoor dat je lichaam goed gehydrateerd blijft. Tijdens de overgang komt overmatig en nachtelijk transpireren vaak voor. Hierdoor verliest je lichaam veel vocht. Dit dient dan ook aangevuld te worden, maar het gevoel van dorst wordt door ons lichaam vaak verward met een hongergevoel. Daarom liever eerst wat water drinken voordat je naar wat eten grijpt. Daarnaast zorgt water drinken ervoor dat de afvalstoffen tijdens het afslankproces het lichaam verlaten.
Tip 5. Zorg voor voldoende vezels
Veel vrouwen krijgen tijdens de overgang en menopauze problemen met de stoelgang. Vezelrijk eten is daarom een aanrader! Zorg dat je voldoende groente eet en vermijd sterk bewerkte producten.
Tip 6. Maak gebruik van een coach
Het verliezen van gewicht is buiten de overgang om vaak al een lastig punt, laat staan tijdens de overgang. Doe het daarom niet alleen, maar zoek hulp! Bernadette en Loes staan voor je klaar en willen je graag ondersteunen én motiveren bij het aanleren van een gezond en koolhydraatarm eetpatroon.